Σχέσεις – Επιλόχεια κατάθλιψη
από τον Διονύσιο Σουρέλη
Ψυχολόγο, M.Sc. και υποψ. Διδάκτορα Συμβουλευτικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας του Παν/μίου, Middlesex, Λονδίνου.
Η επιλόχεια κατάθλιψη (postnatal depression/Postpartum depression) είναι μια μορφή καταθλιπτικής διαταραχής η οποία εμφανίζεται μέσα στις πρώτες έξι εβδομάδες μετά το τοκετό. Ωστόσο, μπορεί να εκδηλωθεί και να διαρκέσει αρκετούς μήνες μετά. Έχει παρατηρηθεί ότι τουλάχιστον 1 στις 10 γυναίκες παρουσιάζουν τη εν λόγω διαταραχή. Η συμπτωματολογία ποικίλει, με κύρια συμπτώματα το καταθλιπτικό ιδεασμό, το άγχος, την εύκολη κόπωση, την ευερεθιστότητα, την δυσκολία στον ύπνο (ή την αυπνία), την απώλεια όρεξης στο φαγητό καθώς επίσης έντονα συναισθήματα φόβου, ανικανότητας και ενοχών (π.χ. φόβος για την σωματική ακεραιότητα του παιδιού, φόβος απόρριψης του παιδιού ή φόβοι για ενδεχόμενη ανικανότητα όσον αφορά την διαπεδαγώγηση του). Πολλές φορές οι μητέρες δεν αντιλαμβάνονται ξεκάθαρα τα συμπτώματα, αλλά έχουν μια αίσθηση ότι ‘δεν νιώθουν καλά’.
Τα αίτια του φαινομένου δεν είναι ξεκάθαρα. Γυναίκες με ιστορικό κατάθλιψης ή άλλων συναισθηματικών ή αγχωδών διαταραχών, παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες να έρθουν αντιμέτωπες με το φαινόμενο. Παρόλ’αυτά, το άγχος που σχετίζεται με τον ερχομό ενός μωρού σε συνδιασμό με τις αυξημένες υποχρεώσεις για την φροντίδα του, την έλλειψη ύπνου, τις ορμονολογικές αλλαγές που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά και άλλους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες (π.χ. οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα), κάνουν τις γυναίκες ευάλωτες στην εκδήλωση της διαταραχής.
Ψυχοδυναμικά, η επιλόχεια κατάθλιψη, συνδέεται με την απώλεια (πένθος) του αντικειμένου. Αυτού δηλαδή, που η μητέρα χάνει από το σώμα της. Θα μπορούσαμε να πούμε, πώς αυτή είναι η πρώτη σημαντική απώλεια που θα σηματοδοτήσει την σχέση των δύο στον δρόμο του παιδιού προς την μετέπειτα αυτονομία του.
Η καταθλιπτική μητέρα είναι συνήθως βυθισμένη στις σκέψεις της, παρουσιάζοντας μειωμένη δραστηριότητα αλληλεπίδρασης (παιχνιδιού, επικοινωνίας με το βλέμμα και το λόγο, κλπ.) με το βρέφος. Τα βρέφη των καταθλιπτικών μητέρων με τη σειρά τους, μπορεί να εκδηλώσουν μεγαλύτερη υπνηλία, μειωμένη εγρήγορση, λιγότερες εκφράσεις ικανοποίησης καθώς επίσης ανησυχία, υπερένταση και ευερεθιστότητα.
Οι θεραπευτικές λύσεις για την επιλόχεια κατάθλιψη είναι ποικίλες. Περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία (γνωσιακή-συμπεριφοριστική, υπαρξιακή, κλπ.), φαρμακευτική αγωγή, άσκηση και διατροφή. Διαφορετικοί συνδιασμοί των παραπάνω (ανάλογα με τη βαρύτητα του φαινομένου και τα χαρακτηριστικά του ατόμου) δίνουν άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις. Στο σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση της διαταραχής είναι καθοριστικός παράγοντας για την γρήγορη ανάρρωση της μητέρας και κατά συνέπεια την εύρυθμη ψυχική ανάπτυξη του παιδιού (καθώς τα παιδιά αυτά είναι ευάλωτα σε ψυχικές διαταραχές). Επαγγελματίες υγείας όπως γυναικολόγοι, ψυχίατροι και ψυχολόγοι αλλά και ιατροί άλλων ειδικοτήτων (π.χ. ειδικοί παθολόγοι) μπορούν να αναγνωρίσουν, να ενημερώσουν και να κατευθύνουν τις μητέρες στον κατάλληλο ειδικό, προκειμένου να επιλεχθεί η σωστή θεραπευτική προσέγγιση.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η επιλόχεια κατάθλιψη διαφοροποιείται σημαντικά από τις ήπιες καταθλιπτικές αντιδράσεις, που μπορούν να εμφανιστούν την τρίτη μέρα μετά τον τοκετό (post-partum blue), οι οποίες περιλαμβάνουν κλάματα, αίσθηση ανεπάρκειας, άγχος σχετικά με το νεογέννητο, καθώς επίσης ευερεθιστότητα και επιθετικότητα απέναντι στον σύζυγο ή την οικογένεια. Τα συμπτώματα αυτά είναι παροδικά, και αποτελούν βιοψυχολογική αντίδραση στον τοκετό.
